آشپزخانه کثیف و کاربرد آن
آشپزخانه کثیف یا مطبخ برای افرادی که به مرتب بودن آشپزخانه خود بسیار اهمیت می‌دهند، کاربرد ویژه‌ای دارد. آشپزخانه به عنوان یکی از بخش‌های شلوغ خانه به حساب می‌آید که بیش از هر قسمت دیگری نیاز به توجه و نظم بخشی در آن احساس می‌شود.
در طراحی داخلی امروزه حریم فیزیکی‌ای بین آشپزخانه و پذیرایی وجود ندارد. به طوری که آشپزخانه به عنوان بخشی از پذیرایی محسوب می‌گردد. در چنین شرایطی افراد عموما ترجیح می‌دهند که با جداسازی آشپزخانه به دو بخش مجزا، فضای راحت‌تری را در آن برای خود محیا کنند و دور از دید مهمانان به پخت و پز مشغول شوند.
به طور کلی آشپزخانه کثیف اتاقکی است که با استفاده از یک درب یا نیم دیوار از آشپزخانه تمیز جدا شده و فضای کاربردی‌تری نسبت به آن نیز دارد. گاز، فر، سینک ظرفشویی، هود، یخچال و تهویه را در آشپزخانه مخفی تعبیه می‌کنند.
در معماری سنتی ایران اگرچه آشپزخانه‌ها جلوه و زیبای امروزی را نداشتند، اما جایی به نام مطبخ در خانه‌ها وجود داشته که شبیه به مطبخ و آشپزخانه کثیف امروزی بوده است. در واقع مطبخ محل پخت و پز به دور از قسمت‌های دیگر مانند مهمانخانه و سایر اتاق‌ها بود. این مطبخ‌ها معمولا در قسمت زیر زمین خانه بنا می‌شده تا دمای هوا در تابستان و زمستان متعادل شود.
امروزه با توجه به سبک غذایی و نیاز به تهویه مطلوب و همچنین ارتباط مستقیم آشپزخانه با فضای پذیرایی خانه و نیاز به مرتب بودن و تمیزی آن، لزوم استفاده از آشپزخانه کثیف را بیشتر نمایان می‌کند.
تفاوت آشپزخانه کثیف و تمیز
با توجه به تعریفی که برای مطبخ ارائه دادیم، مهمترین تفاوتی که برای آشپزخانه کثیف و تمیز می‌توان بیان کرد نوع وسایل به کار رفته در آنها و کاربردشان می‌باشد. مطبخ از دید سایر فراد کاملا پنهان بوده و بیشتر برای انجام پخت و پز مورد از آن استفاده می‌شود. این در حالیست که آشپزخانه تمیز شامل مجموعه‌ای از وسایل لوکس و مرتب می‌باشد که از پذیرایی و سایر بخش‌ها قابل مشاهده است. در واقع در آشپزخانه تمیز کارهای جزئی و در مطبخ عملیات پخت و پز صورت می‌گیرد.
تفاوت دیگر آشپزخانه تمیز و کثیف در ابعاد آنها می‌باشد البته در حالت کلی اندازه استاندارد مطبخ کمتر از آشپزخانه تمیز است. البته اگر در بنا فضا به اندازه کافی وجود دارد بهتر است تا حد امکان متراژ مطبخ بزرگ در نظر گرفته شود تا پخت و پز در آن به راحتی صورت گیرد.
کاربرد آشپزخانه کثیف یا مطبخ
مطبخ یکی از بخش‌های بسیار مهم در آشپزخانه‌های قدیمی بوده و در چند سال اخیر نیز می‌توان تاثیر مهم آن را در آپارتمان‌های لوکس مشاهده کرد. اصلی‌ترین کاربرد آشپزخانه کثیف، پنهان شدن اجاق گاز و ظروف پخت و پز می‌باشد. زیرا آشپزخانه‌های مدرن امروزی از سالن پذیرایی قابل رویت هستند و پخت و پز باعث ایجاد جلوه نامرتبی در آن می‌گردد. همچنین در مطبخ‌های خارجی که معمولا در تراس یا حیاط خلوت تعبیه می‌شوند، از ورود بوی غذا به داخل خانه جلوگیری می‌شود.
انواع طراحی آشپزخانه کثیف
با توجه به متراژ و تجهیزات موجود و در دسترس، دو مدل مطبخ داخلی و خارجی قابل طراحی می‌باشد که تعریف آنها در ادامه آمده است:
- مطبخ داخلی: این نوع مطبخ در داخل ساختمان و اغلب در انتهای آشپزخانه تمیز طراحی می‌گردد که با درب یا دیوار فضای مطبخ و آشپزخانه تمیز را از هم جدا می‌کند.
- آشپزخانه کثیف خارجی: از بهترین نوع مطبخ‌ها می‌باشد زیرا در فضای خارج از ساختمان ساخته می‌گردد. فضای تراس، بالکن، پشت بام، حیاط خلوت و گوشه حیاط انتخاب‌های ایده آلی برای ساخت مطبخ خارجی هستند.
اصول طراحی آشپزخانه کثیف یا مطبخ
هم قسمت کثیف و هم قسمت تمیز آشپزخانه باید طبق اصول طراحی شوند تا بتوان آنها را از یکدیگر متمایز کرده و کارکرد متفاوتی نسبت به یکدیگر داشته باشند. به طور کلی اصول زیر برای طراحی دکوراسیون آشپزخانه با این سبک به کار می‌رود:
- پخت و پز و شستشو تنها در قسمت آشپزخانه کثیف انجام می‌پذیرد.
- کاربردی بودن و کاربری آسان و سریع این قسمت از آشپزخانه مهم‌تر از مرتب بودن و زیبایی آن می‌باشد.
- سینک ظرفشویی، قفسه‌ها و کابینت‌های معمولی، اجاق گاز و آبگرمکن در قسمت مطبخ قرار می‌گیرند.
- آشپزخانه تمیز با اپن از پذیرایی جدا می‌گردد اما مطبخ یا اشپزخانه کثیف با درب و دیوار از بخش تمیز تفکیک می‌شود.
- در بخش آشپزخانه تمیز باید همه چیز مرتب و در جای خود بوده و طراحی دکوراسیون آن نیز در هماهنگی با سبک معماری فضای کلی خانه باشد.
- آشپزخانه کثیف می‌تواند در خارج از فضای خانه نیز تعبیه شود.
- اگر مرز بین بخش کثیف و تمیز آشپزخانه با در از هم جدا شود، بهتر است از دربهای کشویی استفاده کرد.
- می‌توان از قفسه و کابینت برای استفاده بهینه از فضای پرت در آشپزخانه کثیف استفاده شود.
مزایای آشپزخانه کثیف
این بخش از آشپزخانه مزایای مختلفی دارد اما اصلی‌ترین دلیل به وجود آمدن ایده طراحی آن، جداسازی بخش مربوط به آشپزی از سایر قسمت‌ها است. از مزایای آشپزخانه کثیف می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- کاهش گرمای تولیدی در فضای آشپزخانه
- کم شدن استرس برای تمیز کاری و مرتب کردن آشپزخانه
- کاهش دید مهمانان به بخش شلوغ آشپزخانه
- راحتی و خارج از دید بودن فضا
- کنترل بوهای تولید شده در آشپزخانه کثیف با استفاده از تهویه
- ایجاد فضایی کوچک تر و در دسترس تر برای انجام آشپزی
- امکان استفاده از وسایل ساده و کاربردی بدون توجه به همخوانی با معماری و دکوراسیون فضا
ابعاد و متراژ آشپزخانه کثیف
هر چه فضای اختصاص داده شده به آشپزخانه بزرگتر باشد، فضای بهتری برای تفکیک دو بخش کثیف و تمیز داریم. اما هر چه متراژ کلی کمتر باشد، با محدودیت بیشتری برای ایجاد این فضای کاربردی مواجه هستیم. به طور کلی مساحت آشپزخانه کثیف باید حداقل 6 متر مربع باشد. اندازه استانداردی که برای فضای مطبخ وجود دارد، 15 تا 20 متر مربع است. متراژ بخش آشپزخانه کثیف همواره باید کمتر از بخش آشپزخانه اصلی باشد.
وسایل ضروری برای آشپزخانه کثیف
- شیرآب و سینک برای انجام شستشو در حین انجام آشپزی
- قرار دادن منقل یا باربیکیو در مطبخ خارجی مانند تراس و گاز در آشپزخانه کثیف.
- در نظر گرفتن یخچال فریزر برای نگهداری از اقلام پخت و پز.
- تعبیه دستگاه تهویه هوا جهت جلوگیری از تجمع بوی پخت و پز.
- طراحی کابینت‌های ساده در آشپزخانه کثیف نسبت به آشپزخانه تمیز.
مکان مناسب برای آشپزخانه کثیف
اغلب آشپزخانه کثیف در امتداد آشپزخانه تمیز قرار دارد اما می‌توان این قسمت را به حیاط خلوت یا تراس نیز منتقل نمود تا به دلیل باز بودن فضای این قسمت‌ها، منقل و باربیکیو نیز در آن جای داد.
آشپزخانه مخفی به سبک مدرن
در آشپزخانه‌های مخفی مدرن تلاش اصلی بر این است تا بخش پنهان به شکل مستقیم پوشانده شود. آشپزخانه مخفی ماژولار یکی از این سبک‌های مدرن است. در این نوع از آشپزخانه‌ها سینک ظرفشویی، اجاق گاز و بعضی قسمت‌های دیگر در یک کنسول قرار می‌گیرد تا به وسیله دربهای ریلی یا آکاردئونی قابل پوشانده شدن باشد. روش دیگری برای سبک مدرن، ساخت بخشی پنهان به شکل موازی و در پشت بخش اصلی است. به طوری که کابینت‌های بخش تمیز، بخش کثیف را بپوشانند.
آشپزخانه کثیف به سبک کلاسیک
در سبک کلاسیک، مانند آشپزخانه‌های قدیمی، بخش اصلی و مطبخ با استفاده از یک درب و گاهی دیوار یا پارتیشنی که مانع دید به پذیرایی می‌شود از آشپزخانه تمیز جدا می‌شود. این درب را گاهی به شکل درهای کابینت طراحی می‌کنند و مهمانان متوجه وجود این درب در آشپزخانه نمی‌شوند. البته بعضی از آشپزخانه‌های کثیف به شکل منفصل اما در نزدیکی آشپزخانه اصلی (مانند تراس یا حیاط) قرار می‌گیرند.
ایده چیدمان آشپزخانه کثیف یا مطبخ
بسیاری از آپارتمان‌های امروزی متراژ نسبتا کمی دارند. بنابراین طراحی آشپزخانه مخفی در آنها نیز کار سختی است. برای حل این مشکل می‌توان از ایده های مختلفی کمک گرفت تا مطبخ را با حدقل فضا برای آشپزخانه طراحی کرد:
- می‌توان آشپزخانه کثیف را در بالکن یا حیاط خلوت طراحی کرد.
- با نصب کردن قفسه و کابینت در فضاهای پرت می‌توان از حداقل فضا حداکثر استفاده را برد.
- استفاده از طرح ال و قرار دادن آشپزخانه کثیف در ضلعی که مانع دید به پذیرایی می‌گردد.
- استفاده از طرح گالری (بخش کثیف و تمیز به شکل موازی) نیز برای آشپزخانه‌هایی با متراژ کم مناسب می‌باشد.
سخن آخر:
تا به اینجا با مزایا و ویژگی های آشپزخانه کثیف آشنا شدیم و دریافتیم که اگر متراژ فضای خانه ما اجازه داشتن همچین فضایی را به ما می‌دهد، لایجاد آن به شکل اصولی و درست بسیار کارآمد و ضروری است.
تیم طراحی و اجرای آسیا چوب با تکیه بر تکنولوژی روز معماری، شما را در داشتن بهترین نوع از این کاربری در فضای خانه خود کمک می‌کند.
