روف گاردن، انواع و مزایا
بام های سبز بخشی از تلاش ها برای پایدار تر ساختن شهرها و یکی از راه حلهای مدرن برای مشکلات شهری می باشد. بام سبز با هدف تبدیل فضای مرده پشت بامها به یک فضای پویا ساخته می شود. این بامها اگرچه جزء فضاهای خصوصی و نیمه عمومی به حساب میآیند، اما در بازدهی اکولوژیکی شهری و ایجاد کیفیت مطلوب به زندگی شهری نقش موثری دارند. آوردن گیاهان به بام یعنی ایجاد محیطی سبز، زیبا و نیمه عمومی مشاع برای ساکنین آن ساختمان؛ به این ترتیب کیفیت زندگی و احساس رضایت از محیط بالا می رود.
روف گاردن یا بام سبز، بر روی آخرین طبقه سقف ساختمان، طراحی و اجرا میشود. در واقع روف گاردن، تمام عملیات فضاسازی پشت بام سبز را در بر دارد. کد ارتفاعی سطح پشت بام، با توجه به طراحی روف گاردن قابل تغییر است و گاهی ایجاد اختلاف سطح تا ارتفاع حدود 18 سانتی‌متر در بخشی از روف گاردن، باعث جذابیت در فضا میشود. در این مقاله انواع طراحی روف گاردن و روش‌های اجرای آن را بیان می‌کنیم.
روف گاردن یا پشت بام سبز چیست؟
روف گاردن یا بام سبز به فضایی گفته میشود که امکان اجرای طراحی منحصر به فرد فضای سبز و همچنین کاشت گل و گیاه به همراه عناصر محوطه‌سازی در بستر سقف ساختمان را فراهم می‌سازد. امروزه با توجه به افزایش ارزش زمین، ایجاد فضای سبز روی سقف و تراس ساختمان‌ها با کاربری‌های متفاوت، به عنوان راه حلی مناسب برای رسیدن به استانداردها و شاخص های طراحی شهری شناخته میشود.
طراحی روف گاردن یا بام سبز
طرح‌های متنوعی برای اجرای بام سبز وجود دارد که میتوان با انتخاب طرح روف گاردن متناسب با سلیقه استفاده کننده از فضا، به همراه عناصر مختلف مانند، گل و گیاهان طبیعی، آبنماها، آلاچیق، پرگولا و بسیاری از مواد دیگر، فضایی جذاب با دید و منظره زیبا طراحی کرد. در واقع میتوان با فضاسازی پشت بام ساختمان، باعث افزایش کیفیت و کارایی این فضای بلااستفاده و همچنین ایجاد ارزش افزوده برای بنا شد.
نمای ساختمان یکی از دیگر مواردی است که طراحی روف گاردن در جلوه بصری آن تاثیر بسیاری دارد.
روف گاردن، فضایی زیبا و جذاب برای گذراندن اوقات فراغت یا تفریحات روزانه را برای ساکنان ساختمان فراهم می‌آورد. روف گاردن با کاربری و سبک‌های متفاوتی طراحی و اجرا میشود که در ادامه به بررسی انواع آن می‌پردازیم.
انواع طراحی بام سبز
بام سبز کلاس A
در این نوع از طراحی بام سبز در کفسازی از متریال‌های متفاوتی چون سنگ و موزائیک استفاده شده و گلدان‌ها و گیاهان طبیعی مانند شمشاد برای فضای اطراف بام و همچنین چمن مصنوعی در قسمت مرکزی روف گاردن، برای فضاسازی در نظر گرفته میشود. با توجه به شیوه اجرای طرح بام سبز، عایق‌کاری و زهکشی نیز باید برای این فضا در نظر گرفته شود. چیدمان مبلمان با چوب ترمو همراه با نورپردازی مناسب فضای پرگولا و آلاچیق، در این مدل از بام سبز جلوه بسیار زیبایی به فضا می‌بخشد.
بام سبزکلاس B
در این مدل برای کفسازی روف گاردن معمولا از چوب ترمو و یا چوب پلاست استفاده میشود. پوشش گیاهان طبیعی مانند کاج برای فضاهای اطراف روف گاردن و گلدان‌ها و فلاورباکس‌هایی از جنس چوب پلاست یا ترموود برای فضاسازی مرکز بام سبز به کار می‌روند. در مدل B میتوان در کنار سایبان متحرک یا تاشو و آلاچیق فلزی از مبلمان‌هایی با متریال چرم و حصیر نیز استفاده کرد. نورپردازی مناسب محوطه به جذابیت فضا کمک شایانی می‌کند.
بام سبز کلاس C
در این مدل به کمک متریال ترموود یا چوب پلاست از ایجاد اختلاف سطح به مقدار حدود 15 سانتی‌متر در کف، برای طراحی فضا استفاده می‌کنند. این متریال‌ها به عنوان متریال اصلی برای طراحی مبلمان و آلاچیق مدرن به کار می‌رود. پوشش گیاهان طبیعی و نورپردازی مخفی در فضای سبز بام به جذابیت فضا اضافه می‌کند.
روف گاردن مدل گسترده
در طراحی روف گاردن به سبک گسترده از گیاهان طبیعی رونده، با رشد و عمق کم استفاده می‌گردد. شرایط نگهداری و رسیدگی این سبک از بام سبز نسبت به سایر مدلها بسیار راحت تر می‌باشد. با توجه به وجود پوشش گیاهان سطحی در بام سبز گسترده، ضخامت خاک موجود در سقف حداکثر 20 سانتی‌متر در نظر گرفته میشود و هزینه اجرا و طراحی آن نسبت به مدل‌های دیگر مناسب‌تر و به صرفه تر می‌باشد.
روف گاردن فشرده یا متمرکز
این مدل از طراحی برخلاف طرح گسترده است و در آن از گیاهان با رشد زیاد و عمق زیاد استفاده شده و برای انتخاب گیاهان طبیعی، هیچ محدودیتی وجود ندارد و این موضوع به طراحی فضا کمک می‌کند. در این طرح پرورش سبزیجات نیز بسیار پرکاربرد و مرسوم است و به دلیل کاشت گیاهان با عمق بیشتر، معمولا خاک باید ضخامتی در حدود 30 سانتی‌متر داشته باشد.
روف گاردن نیمه متمرکز
در این نوع طراحی، کاشت گیاهان حجیم و انبوه با ریشه‌های عمیق برای فضاسازی در نظر گرفته میشود. به دلیل وجود عمق زیاد برای رشد گیاهان، ضخامت بیشتر از 30 سانت برای خاک بستر گیاهان ایجاد میشود. روف گاردن نیمه متمرکز زمینه را برای کاشت گیاهان دارویی و درختچه‌های پر محصول فراهم آورده و هزینه کاشت و برداشت محصولات در این طرح بیشتر از نمونه‌های مشابه می‌باشد. در کنار فضای سبز میتوان فضایی برای استراحت و تفریح در نظر گرفت.
روف گاردن مدرن
میتوان به کمک طراحی خوب و حرفه ای با در نظر گرفتن عناصر اصلی طراحی و فضاسازی، روف گاردنی مدرن و شیک طراحی کرد. در طراحی روف گاردن به سبک مدرن باید به عناصر اصلی مانند فضای سبز، کفسازی، آلاچیق یا سایبان، آبنما و مبلمان ساده توجه داشت. متریال‌های چوب، فلز و شیشه به عنوان متریال‌های اصلی در طراحی به سبک مدرن شناخته می‌شوند.
برای استفاده از چوب، ترموود یا چوب پلاست انتخاب بسیار مناسبی هستند. استفاده از فرم‌های ساده در طراحی بخش‌های مختلف بام نمود عینی این سبک می‌باشد. نورپردازی مخفی در طراحی روف گاردن مدرن به جلوه فضا کمک شایانی می‌کند.
روف گاردن کوچک
بام سبز کوچک در اغلب آپارتمان‌های مسکونی کاربردی است، زیرا با اشغال سطح کمتری از فضا در آپارتمان‌های کوچک، فضایی مفید جهت گذراندن اوقات فراغت را به وجود می‌آورد. کمتر شدن سطح اشغال روف گاردن هزینه کمتری نیز به دنبال دارد. برای طراحی این فضاها بیشترین کارایی و بهره وری در نظر گرفته میشود. فضای تراس‌های کوچک در آپارتمان‌هایی با متراژ کم می‌تواند به گونه‌ای طراحی و ساخته شود که جای خالی نبود روف گاردن را پر کند. در طراحی مفید چنین فضاهایی مشورت با طراح برای انتخاب عناصر بسیار کمک کننده خواهد بود.
طراحی روف گاردن همراه با آلاچیق و پرگولا
آلاچیق و پرگولا به عنوان عناصر اصلی فضاسازی روف گاردن به شمار میآیند که در کنار فلاورباکس‌های چوبی و گیاهان طبیعی و آبنما منظره زیبا و جذابی را پدید می‌آورند. انتخاب طرح مناسب برای آلاچیق و پرگولا در فضای روف گاردن، همراه با مبلمان و نورپردازی مناسب بسیار تاثیرگذار بوده و هماهنگی در استفاده از متریال فلاورباکس‌ها و سایبان‌ها باعث جذابیت هر چه بیشتر فضا میشود. چوب پلاست و ترموود، به عنوان متریال‌های بادوام محیط خارجی در طراحی کفسازی، آلاچیق، پرگولا و فلاورباکس مورد استفاده هستند.
طراحی روف گاردن به همراه مبلمان و فضای سبز
فضاهای در نظر گرفته شده برای استراحت و گذراندن اوقات فراغت مانند فضای نشیمن، آلاچیق و پرگولا، باید با مبلمان مناسب تجهیز گردند. برای انتخاب مبلمان مناسب در فضای باز متریال چوب پلاست و ترموود بهترین گزینه می‌باشند. زیرا مقاومت و دوام این نوع متریال‌ها در فضای باز خارجی، بیشتر از متریال‌های دیگر می‌باشد. میز و صندلی تاشو به عنوان مبلمان در فضای روف گاردن و حتی فضاهای کوچک تری مانند تراس انتخاب بسیار مناسبی هستند.
جزئیات ساخت روف گاردن
با توجه به انواع طراحی روف گاردن، باید متناسب با طرح و المانهای فضاسازی، بام سبز را طراحی و اجرا نمود. برای اجرای روف گاردن می‌توانید با طراحان متخصص آسیا چوب مشورت کنید تا به طراحی بهینه تر و مناسب تری برای روف گاردن خود برسید. پس از انتخاب طرح مورد نظر برای اجرا در بام، ابتدا باید اجزای اصلی تشکیل دهنده روف گاردن را بشناسید. اجزای اصلی شامل نوع سازه سقف، عایق‌بندی، لایه محافظ کف (مانند موزائیک، ترموود، سیمان، بتن و…)، ایزولاسیون، فیلتراسیون، عملیات زهکشی، انواع گیاهان و المانهای تزئینی هستند. همه این موارد برای ایجاد یک روف گاردن خوب و کارآمد کمک کننده و مهم هستند. ما در ادامه این مقاله مراحل اجرای بام سبز را بیان می‌کنیم تا بتوانید به راحتی با در نظر گرفتن این موارد، فضایی متناسب با استانداردهای طراحی داشته باشید.
اجرای عملیات ایزولاسیون و فیلترینگ روف گاردن (طراحی بام معکوس)
در ابتدا برای اجرای عملیات ایزولاسیون و فیلترینگ متناسب با سازه سقف باید سازه سقف را به خوبی بشناسیم. عملیات ایزولاسیون در روف گاردن بسیار پر اهمیت و مهم است زیرا با اجرای آن مانعی برای عبور آب از سقف تعیین میشود. از مباحث بسیار مهم در طراحی روف گاردن و تراس گاردن نوع آب‌بندی این فضاها می‌باشد. ایزولاسیون به روش‌های مختلفی انجام میشود که اجرای ایزوگام یا همان قیر و گونی می‌تواند در این مرحله بسیار موثر و البته ضروری باشد. وجود یک لایه زهکشی بین لایه کاشت گیاهان و محافظ آب‌بندی نیز بسیار لازم و مهم است. در واقع لایه زهکشی در زیر لایه فیلتر آب در نظر گرفته میشود و فیلترینگ از انتقال املاح آب به لایه‌های پایینی خاک جلوگیری مینماید. زهکشی به خروج آب‌های ذخیره شده و یا به نوعی آب اضافی مانند آب باران می‌انجامد. موارد دیگری مانند ناودانی‌ها و آبراه‌ها از موارد مشابه کاربردی زهکشی به شمار میآیند که در تعبیه لایه آن باید کانال خروج آب را در نظر گرفت.
انتخاب عایق رطوبتی مناسب روف گاردن
از دیگر موارد مهم در طراحی روف گاردن توجه در انتخاب عایق رطوبتی است. عایق‌های رطوبتی متنوعی برای بام وجود دارد که نمونه متداول و رایج آن ورق‌های PVC می‌باشند. مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی، پایداری در برابر برش و سایش، شکل‌گیری آسان و پایداری در برابر نفوذپذیری از جمله مواردیست که میتوان از مزایای ورق ممبران PVC به آن اشاره کرد.
ویژگی‌های خاک مناسب بام سبز
انتخاب خاک مناسب از موارد بسیار مهم در اجرای روف گاردن است. از ویژگی‌های اصلی خاک مورد استفاده در بام سبز، جذب آب بالا و وزن کم آن است که باید با توجه به طرح روف گاردن، عمق خاک فضای مورد نظر را پیش بینی کرد. برای استفاده از خاک با قدرت جذب بالای آب، باید خاک سبک با دانه‌بندی متخلخل انتخاب شود. قدرت نگهداری مواد و املاح آب در این نوع خاک باید به گونه‌ای باشد که هر سال نیاز به تغییر خاک برای کاشت گیاهان وجود نداشته باشد.
توجه به وزن مبلمان فضاسازی روف گاردن
با توجه به طرح مورد نظر در طراحی بام سبز باید وزن المانهای مورد استفاده در فضا را در نظر داشت. فضای مورد نیاز برای ساخت باغچه و وزن خاک مورد استفاده از موارد بسیار مهم در طراحی بام سبز به شمار می‌آید. وزن زیاد مبلمان، آلاچیق، پرگولا، آبنما و بسیاری از المانهای دیگر می‌توانند باعث ایجاد خسارات جبران ناپذیری شوند.
انتخاب گل و گیاه مناسب برای طراحی باغچه
طراحی فضای سبز اصلی ترین هدف اجرای بام سبز می‌باشد. بخش اعظمی از هزینه‌های اجرای باغچه در بام، انتخاب گل و گیاه را شامل می‌گردد. با توجه به طرح مورد نظر در اجرای روف گاردن، ضخامت خاک مورد استفاده برای کاشت گیاهان، از مواردیست که باید به آن توجه شود. گیاهان رونده سبک با ماندگاری بالا مناسب‌ترین انتخاب‌ها هستند. عمق و میزان رشد ریشه گیاهان با توجه به ضخامت خاک تعیین می‌گردد. استفاده از انواع گیاهان و نوع کاشت آن‌ها در جهت قرارگیری باغچه به منظور دریافت نور خورشید از مواردی است که باید به آن توجه نمود.
نحوه آبیاری باغچه در روف گاردن
با توجه به این موضوع که گیاهان روف گاردن باید متناسب با شرایط آب و هوایی محیط انتخاب شوند، نوع آبیاری فضای سبز آن‌ها نیز به شرایط فصلی هر اقلیم بستگی دارد. به عنوان مثال در اقلیم مرطوب، به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب، رشد گیاهان نسبت به گیاهان اقلیم سرد و کوهستانی بسیار بهتر است. در هر اقلیمی بهتر است از گیاهان مقاوم در برابر شرایط آب و هوایی همان منطقه در طراحی بام سبز استفاده شود. آبیاری به روش اتوماتیک برای نگهداری از گل و گیاهان کاربردی تر است. در صورتی که بام سبز پوشش گیاهی کمتری داشته باشد میتوان از آبیاری دستی استفاده کرد.
نورپردازی روف گاردن
نورپردازی اگر متناسب با سبک طراحی روف گاردن باشد به جذابیت و زیبایی بصری فضا کمک می‌کند. نورپردازی‌های متمرکز و گسترده در طراحی روف گاردن علاوه بر اینکه باعث کاربرد راحت تر فضا می‌شوند، فضای مناسبی را نیز برای دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه در شب به وجود می‌آورند. یک نورپردازی اصولی با توجه به مسیرهای دسترسی و فضاهای استراحت مانند آلاچیق و مبلمان انجام می‌گردد. از آنجا که در طراحی فضای باز نورهای مخفی فضا را زیباتر جلوه میدهند، در طراحی بام سبز نیز سعی می‌گردد از نورهای مخفی برای قسمت استقرار میز و صندلی‌ها استفاده شود.
تجهیزات جانبی مورد نیاز فضاسازی بام سبز
میتوان در کنار المانهای اصلی طراحی بام سبز از عناصر دیگری مانند استخر، فضای بازی کودک، باربیکیو، چمن، دیوارپوش و کفپوش روف گاردن و غیره استفاده نمود. برای قرارگیری تجهیزات جانبی، بهتر است طرح کلی روف گاردن، قبل از اجرا به کمک عناصر اصلی جانمایی شود.
کفپوش و چمن و انواع دیوارپوش باید از مواد و متریال مقاوم و با دوام انتخاب شوند. طراحی لبه پشت بام و نرده بالکن جزئی از تجهیزات جانبی به حساب میآیند و در زیبایی نمای ساختمان بسیار تاثیرگذار هستند.
استانداردهای اجرای بام سبز
استانداردهای اجرای بام سبز شامل اجرای تمام عناصر طراحی در بام سبز می‌باشند که میتوان مواردی چون استفاده از پوشش گیاهی و مصالح بومی منطقه، مواد و مصالح بازیافتی، حذف کودهای گیاهی و استفاده از آب باران به کمک زهکشی صحیح را به عنوان این استانداردها نام برد.
مزایا روف گاردن یا بام سبز
طراحی و اجرای روف گاردن تاثیر بسزایی در ظاهر نمای شهری خواهد داشت. امروزه که با وجود ساختمان‌های بلند و برجها، میزان فضای سبز شهری کاهش یافته است که طراحی روف گاردن گزینه مناسبی برای رشد و ارتقا فضای سبز در سطح عمودی شهرها است. در ادامه این مقاله با مزایای طراحی روف گاردن آشنا خواهیم شد:
- ایجاد فضای سبز زیبا برای دورهمی‌های خانوادگی
- o کاهش گرما و آلودگی‌های صوتی
- o پوشش فضای سبز برای جذب آلودگی‌های هوا (پاکسازی هوا)، جذب کربن
- o فضایی برای کاشت سبزیجات و درختچه‌های دارویی (باغچه در پشت بام)
- o کاهش مصرف انرژی سرمایشی و گرمایشی، کنترل دما (طراحی محیط پایدا)
- o استفاده از آب باران برای رشد گیاهان
- o عملکرد عایق حرارتی و رطوبتی
- o زیباسازی ظاهر فضای سبز شهری
معایب روف گاردن یا بام سبز
روف گاردن، طرحی مناسب و کارآمد برای جلوه بصری فضای شهری و ارتقا کیفیت‌های زیست محیطی به شمار می‌آید البته لازم به ذکر است که اگر مراحل اجرای آن به شکل صحیح و اصولی انجام نشود، ممکن است خسارات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
- مواد و متریال‌های نامناسب با گذر زمان در برابر شرایط آب و هوایی از بین می‌روند. باید سعی شود از مواد و مصالح مقاوم و بادوام در برابر شرایط محیطی استفاده شود.
- o توجه به سازه سقف و برآورد وزن المانهای طراحی بام سبز باعث میشود طراحی بام به شکل اصولی و درست پیش برود. در غیر این صورت وزن عناصر بام باعث ایجاد تاثیرات منفی بر سازه سقف می‌گردد.
- o وجود مشکل در زهکشی باعث جمع شدن آب سطحی (حوضچه) و رشد گیاهان سطحی در مسیر خروج آب می‌گردد.
- o پوسته پوسته شدن و باد کردن کفپوش‌ها
- o نفوذ ریشه گیاهان در کف روف گاردن
هزینه اجرا و طراحی روف گاردن
هزینه اجرای بام سبز با توجه به المانهای مورد استفاده در آن برآورد می‌گردد. المان‌ها شامل آلاچیق، مبلمان، فلاور باکس، آبنما و غیره می‌باشد. در واقع میتوان با تعیین طرح بام سبز، هزینه اولیه طراحی و اجرای آن را به کمک طراح برآورد کرد. هزینه اجرای بام سبز برای برخی افراد، معیار بسیار مهمی در طراحی به شمار می‌آید. قیمت متریال‌های مورد استفاده در مبلمان‌ها و اجرای هرکدام از عناصر بام سبز از موارد بسیار مهم در برآورد هزینه می‌باشد.
نگهداری از روف گاردن و بام سبز
قبل از طراحی روف گاردن باید به شرایط حفظ و نگهداری آن توجه کرد، زیرا یکی از مباحث بسیار مهم به شمار می‌آید. نگهداری از بام سبز، با استفاده از روش‌های مختلفی انجام می‌گردد که در ادامه نکات مهم آن را بیان می‌کنیم. در روش اجرای زهکشی باید به نوع قرارگیری آن در بام سبز توجه شود.
- از رشد گیاهان رونده و سطحی در زهکشی جلوگیری کنید زیرا وجود گیاهان سطحی مزاحم، موجب انسداد مسیر زهکشی می‌گردد.
- استفاده حداقل از کودها در خاک روف گاردن و همچنین تعویض به موقع آن‌ها به حفظ کیفیت خاک و رشد گیاهان کمک می‌کند.
- از متریال‌های مقاوم در برابر شرایط آب و هوایی منطقه مانند ترموود و چوب پلاست که به زیبایی و دوام مبلمان روف گاردن کمک می‌کنند استفاده شود.
- فلاور باکس‌ها و محافظ‌‌های لبه بام باعث امنیت فضای بام سبز می‌شوند و علاوه بر آن در طراحی نما ساختمان بسیار مؤثرند. باکس‌های متحرک برای تزئین گیاهان می‌توانند به جابجایی فضای سبز محیط بام کمک کنند.
ایده‌های جذاب برای طراحی روف گاردن
1.استفاده از فلاور باکس‌ها و گلدان‌های گل و گیاه در طراحی فضای سبز باغچه
2. استفاده از هندسه آزاد در طراحی و چیدمان المانهای بام سبز
3. جذابیت بیشتر فضا با طراحی استخر در کنار آلاچیق و پرگولا
4. انتخاب فضای کانونی برای چیدمان مبلمان و طراحی فضای سبز اطراف بام سبز
سخن آخر
با توجه به مطالبی که در این مقاله بیان شد، انتخاب طرح و ایده روف گاردن متناسب با علایق و ایده‌های شما در شکل‌گیری و چیدمان دکوراسیون بام سبز بسیار تاثیرگذار است. در این مقاله به شناسایی طرح‌ها و نحوه اجرای بام سبز پرداختیم. در طراحی روف گاردن ضمن رعایت استانداردهای اجرا میتوان از خلاقیت در طراحی فضای سبز و فضاسازی استفاده نمود.
شرکت آسیا چوب با بهره گیری از طراحان و مجریان متخصص در زمینه اجرای روف گاردن در این مسیر همراه شماست.
